Dawny Browar Bojańczyków jest dobrze kojarzonym miejscem w naszym mieście. Dawny zakład, największy taki we Włocławku, działał w latach 1832-1945, a w po rewitalizacji został otwarty w 2014 roku jako znane dzisiaj wszystkim Centrum Kultury „Browar B”1. Historia browarnictwa włocławskiego jest jednak o wiele starsza od samego Browaru Bojańczyków…
Początki Włocławka
Włocławek ze względu na swoje położenie na brzegu rzek Wisła i Zgłowiączka obwity był w różnego rodzaju płody rolne. Z tego względu browarnictwo prężnie rozwijało się w naszym regionie. Może być to dla wielu zaskoczeniem, jednak pod koniec XVI wieku Włocławek był miastem, które słynęło z wyrobów alkoholowych. Jak pisał poeta Sebastian Klonowic w poemacie „Flis”:
Poniżej w lewo czerwieni się dawny
Włodsławek księżą, cłem i piwem sławny2
Cofnijmy się jednak do XVI wieku, w którym to istniał już młyn Słodowo, przekazany na prawie dziedziczenia w roku 1377 przez Biskupa Włocławka Zbyluta z Wąsosza Piotrowi Bagoszczy. Młyn ten posiadał dwa koła – mączne i słodowe do mielenia słodów piwnych i gorzałczanych.3 Pełnił swoją rolę aż do początku XX wieku. Oprócz tego młyna nie brakowało już w XV i XVI wieku licznych browarów. W roku 1596 funkcjonował przy ul. św. Witalisa browar wójtowski. Urząd wójta włocławskiego, będący częścią samorządu Włocławka, pełnił wówczas Florjan Jaraczewski. W tym samym czasie pod koniec XVI wieku funkcjonował także browar zamkowy. Znajdował się on w pobliżu drewnianego mostu na Zgłowiączce na tzw. Zazamczu, czyli obrębie gospodarczych zabudowań zamkowych na lewym brzegu Zgłowiączki.4 W tym samym czasie nie brakowało oczywiście piwowarów działających prywatnie, z tym, że od połowy XV wieku nakładano na trunki podatek państwowy, tzw. czopowe. Oczywiście proceder wyrabiania w domach i gospodarstwach własnego piwa czy gorzałki bez odprowadzania podatku do kasy miejskiej.
XVII i XVIII wiek
Browar zamkowy działał jeszcze aż do końca XVIII wieku, dopóki istniał jeszcze zamek biskupi przed jego przebudową. Oprócz tego browary posiadały także klasztor Ojców Reformatów oraz XX. Misjonarze, czyli dzisiejsze Seminarium Duchowne. W 1619 r. ogród z browarem znajdował się przy ul. Matebudy. Dodatkowo w 1721 r. ksiądz Sebastian Komecki przekazał XX. Misjonarzom folwark z małym browarem przy ul. Łegskiej.5 Ze względu na wspomniany wcześniej proceder prywatnego wytwarzania i obrotu piwa oraz gorzałki bez odprowadzania podatków, w roku 1683 całkowicie zakazano prywatnego wyrobu tychże trunków. W roku 1760 w mieście działało 35 piwowarów i 8 browarów, wliczając w to browar XX. Misjonarzy i XX. Wikariuszy.6 W drugiej połowie XVIII wieku istniało także bractwo piwowarów posiadające w roku 1787 plac narożny przy ul. Łęgskiej oraz przy pobliskiej ul. Browarskiej własny browar. W późniejszym czasie aż do XIX wieku liczba browarów w mieście stopniowo malała. Oczywiście gdzieś te produkowane trunki, z których Włocławek słynął musiały być sprzedawane. W roku 1751 funkcjonowały w mieście 4 karczmy – w pobliżu klasztoru Ojców Reformatów, na Nowym Rynku (dzisiejszy Plac Wolności), „Gdańska Piwniczka” w pobliżu zamku biskupiego oraz „Karczemka” na Olendrach Zazameckich nad Wisłą.
XIX wiek
XIX wiek to czas urbanizacji i rozkwitu wielkich fabryk, co tyczyło się też lokalnych browarów. Zanim jednak nastąpił ich rozwój miał miejsce upadek bractwa piwowarskiego. W 1820 roku dwa browary bractwa piwowarskiego stały puste.7 Jednakże tradycja browarnictwa przy ul. Łęgskiej była dalej kontynuowana. Ulica Łęgska mogła na początku XIX wieku gościć dwa nowe browary. Jeden z murowanych browarów około roku 1815 przejął Jan Gładyszewski8, natomiast inny browar w tej samej okolicy prowadził niejaki Gregowicz9. Prawdopodobnie nie były to duże zakłady, gdyż oprócz późniejszego browaru Bojańczyka, fabryki Bohma, Kuczyńskiego i Loewensteina, nie było na tamten czas innych takich zakładów zatrudniających więcej niż 3 pracowników.10 Dopiero w 1833 roku pojawił się znany dziś dobrze browar rodziny Bojańczyków. W połowie XIX przy ul. Królewieckiej istniał jeszcze jeden browar, którego właścicielką była niejaka pani Skotnicka.
Browary z innych miast
Od końca XIX wieku oprócz lokalnych browarów we Włocławku swoje budynki posiadały także browary z innych miast. Jednym z takich budynków jest stary skład piwa przy ul. Związków Zawodowych, należący kiedyś do Browaru Parowego w Głogowie. Budynek pochodzi z końca XIX wieku, o czym świadczą medialiony z Wystawy Higienicznej w Warszawie z 1887 roku. Nad zamkniętym wejściem do piwnicy znajduje się tablica z napisami w języku polskim oraz rosyjskim. Sama piwnica liczy 6 pomieszczeń, a jej cała powierzchnia liczy ok. 120 m2. W pierwszej połowie XX wieku aktywnie działał we Włocławku skierniewicki Browar Władysława Straczaka przy ówczesnej ul. Litewskiej 16.11
Przypisy:
- Centrum kultury „Browar B”, https://ckbrowarb.pl/o-nas/ ↩︎
- Sebastian Fabian Klonowic, „Flis to jest spuszczanie statków Wisłą”, 331., 1599 r. ↩︎
- Michał Morawski, „Monografia Włocławka”, 1933 r. ↩︎
- Stanisław Chodyński, „Rozrządzenie Komisji Dobrego Porządku w mieście Włocławku roku 1787 uczynione”, 1913 r. ↩︎
- Stanisław Chodyński, „Seminaryum włocławskie : szkic historyczny na podstawie akt i dokumentów miejscowych”, 1904 r. ↩︎
- Inwentarz Dóbr Kujawskich z 1760, Życie Włocławka i Okolicy 1928, Maj, nr 5 ↩︎
- Życie Włocławka i Okolicy 1929, Maj, nr 5 ↩︎
- Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie. T.9, Gospodarka i społeczeństwo, WTN, 1995 r. ↩︎
- Życie Włocławka i Okolicy 1927, Październik – Listopad – Grudzień, nr 10-11-12 ↩︎
- Życie Włocławka i Okolicy 1928, Styczeń, nr 1 ↩︎
- Express Kujawski 1938.12.24/27, R. 16, nr 294 ↩︎
