W artykule równo sprzed tygodnia przytoczyłem historię ulicy Matebudy i genezę jej nazwy. We Włocławku jest wiele miejsc z interesującymi i często nieoczywistymi nazwami, które wynikają z ich długiej historii. Jednym z miejsc, o interesującej nazwie jest dzielnica Zazamcze. Pierwsze co przychodzi na myśl w kontekście zazamcza, to na pewno jakiś zamek. Jednak gdzie ten zamek jest, gdzie on się podział? W dzisiejszym artykule parę słów na temat genezy tej dzielnicy i skąd wzięła się jej nazwa!
Geneza włocławskiego zamku
Nazwa „Zazamcze” pochodzi od określenia „za zamkiem”, co dosłownie oznacza teren położony za zamkiem. Zamkiem, który dziś znamy jako pałac biskupi. Pierwotnie w miejscu tym znajdował się gród obronny. W jego miejscu w połowie wieku XIV ówczesny biskup włocławski Maciej z Gołańczy, o którym pisałem w jednym z poprzednich artykułów, zainicjował budowę zamku. Zamek ten był murowany w stylu gotyckim.1 Zamek ten pełnił funkcję głównej siedziby biskupów kujawskich i był ważnym ośrodkiem administracyjnym oraz duchowym regionu. Jego strategiczne położenie przy ujściu rzeki Zgłowiączki do Wisły czyniło go centralnym punktem odniesienia dla okolicznych terenów, w tym dla obszaru późniejszego Zazamcza. Na przestrzeni lat był ciągle rozbudowywany. Na rzece Zgłowiączka wybudowano drewniany most prowadzący do zamku. Tam właśnie po przeciwnej stronie rzeki na przeciwko zamku włocławskiego zaczęto rozbudowę budynków gospodarczych…
Historyczne Zazamcze
W ten sposób powstało Zazamcze, czyli położone za zamkiem tereny z budynkami gospodarczymi włocławskiego zamku. Obszar ten pierwotnie był niewielki. Teren, na którym znajdowały się wówczas zabudowania gospodarcze znajdował się tam, gdzie dziś znajdują się m.in. budynki Delecty. Wśród budynków gospodarczych, jakie tam się znajdowały wymienić możemy piekarnię, stajnie czy spichlerze.2 W kolejnych latach Zazamcze włocławskiego zamku biskupiego rozbudowywało się o kolejne budynki gospodarcze oraz ulice. Nie możemy tutaj zapominać przede wszystkim o ul. Piwnej. Została ona wytyczona na przełomie XVII/XVIII wieku. Jej nazwa pochodzi od dawnego zamkowego browaru. Browar ten na pewno istniał już pod koniec XVI wieku, a funkcjonował do połowy XIX wieku.3 Pod koniec XIX browar zamkowy został zaadoptowany na areszt. Przy tej ulicy funkcjonował także spichrz wybudowany na przełomie XVIII wieku, mielcuch, stajnia czy też ogród włoski.4 Wspomniany spichrz istnieje do dzisiaj przy ul. Piwnej 4, znamy go pod nazwą Czarny Spichrz. W XIX wieku stał się on własnością Fabryki Cykorii Bohma.
Dalsze losy Zazamcza
Obszar, który pierwotnie był zapleczem gospodarczym zamku, z czasem przekształcił się w samodzielną osadę. Pod koniec XIX Zazamcze było już dużą wsią z populacją wynoszącą ok. 800 mieszkańców. Zazamcze, początkowo wieś duchowna należąca do biskupów włocławskich, z czasem zaczęło się rozwijać jako ośrodek przemysłowy. W XIX wieku powstały tu m.in. fabryka cykorii Ferdynanda Bohma oraz fabryka maszyn rolniczych Wilhelma Haaka. W końcu w 1927 roku zostało przyłączone do Włocławka. W rozwój Zazamcza w XIX i XX wieku nie będę się zagłębiać w tym artykule. Tak jak już pisałem wyżej, z dawnego Zazamcza przetrwało niewiele. Do dziś istnieje ulica Piwna wraz z dawnym spichrzem. W kolejnych artykułach rozwinę dalej historię Zazamcza!
Przypisy:
- https://zamkiobronne.pl/zamek/wloclawek/ ↩︎
- Michał Morawski, „Monografia Włocławka”, 1933 r. ↩︎
- Stanisław Chodyński, „Rozrządzenie Komisji Dobrego Porządku w mieście Włocławku roku 1787 uczynione”, 1913 r. ↩︎
- Andrzej Winiarski, „Włocławek na starej fotografii”, Włocławek 2008 r. ↩︎
