Najstarsze fotografie Włocławka

Ponad 3 lata temu postanowiłem zagłębić się w temat najstarszych zachowanych do dziś nagrań z Włocławka. Wówczas udało mi się dotrzeć do potencjalnie najstarszego nagrania z lat 20. Tym razem chciałbym przyjrzeć się temu, jakie są potencjalnie najstarsze zachowane fotografie przezentujące Włocławek. W dzisiejszym artykule zaprezentuję parę przykładowych kadrów z XIX wiecznego Włocławka!

Autorzy wczesnych fotografii

Na początku trzeba zastanowić się, gdzie należy szukać źródła potencjalnych pierwszych fotografii z Włocławka. Pierwsze zakłady fotograficzne we Włocławku powstawały już w II połowie XIX wieku. Jeden z pierwszych takich zakładów został założony przez Andrzeja Eichenwalda i działał w latach ok. 1860 – 1890 we Włocławku przy ul. Nowej.¹ W roku 1887 atelier przejął po nim jego uczeń Bolesław Sztejner. Bolesław Sztejner z kolei prowadził swoją działalność fotograficzną w latach 1887 – 1921. Był twórcą wielu fotografii z Włocławka w XX wieku, które często znajdowały się na lokalnych pocztówkach. Uczniem Sztejnera był z kolei Karol Szałwiński, który prowadził we Włocławku swoją działalność fotograficzną w latach 1890-1906 aż do śmiertelnego wypadku na Wiśle na poziomie Zarzeczewa.² Do dziś zachowała się jego fotografia włocławskiej katedry w parku Sienkiewicza ostatniego roku jego życia.³

Widok na włocławską Katedrę, 1906 r., fot. Karol Szałwiński

Spośród innych fotografów działających we Włocławku można wymienić jeszcze przykładowo Władysława i Piotra Dowmontów. Tych wszystkich fotografów w swojej książce „Włocławek na starej fotografii” wymienia we wstępie Andrzej Winiarski jako inspirację do jej napisania. Oni również działali na początku XX wieku.⁴ Przyglądając się zatem temu, w jakich latach funkcjonowali wymienieni autorzy zdjęć, można założyć, że mogą istnieć fotografie prezentujące kadry z Włocławka jeszcze z lat 60 XIX wieku.

Bolesław Sztejner – Twórca wspomnień

XIX-wieczne fotografie z Włocławka

O ile istnieje wiele fotografii z samego początku XX wieku, tak o wiele gorzej jest znaleźć fotografie z XIX wieku. Oczywiście mowa tu o zdjęciach, które prezentują Włocławek, gdyż nie brakuje fotografii wykonywanych we wspomnianych wyżej włocławskich atelierach. Są to jednak w głównej mierze fotografie portretowe lub grupowe. Istnieją jednak fotografie prezentujące dawną katedrę włocławską sprzed okresu jej regotyzacji oraz w trakcie tego procesu w latach 1875-1901. Jedna z fotografii znajduje się we wspomnianej wyżej książce autorstwa Andrzeja Winiarskiego. Prezentuje ona widok na Katedrę od ulicy Brzeskiej. Fotografia pochodzi z 1869 roku. Tę samą fotografię można znaleźć w „Przewodniku Ilustrowanym po Włocławku” z 1922 roku.

Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny przed regotyzacją, 1869 r., fotografia — Widok na Katedrę, 1869 r.⁵

Inna fotografia z 1890 roku przedstawia Katedrę w trakcie okresu regotyzacji. Została wykonana przez Marię Kochanowicz, żyjącą w latach 1869–1918.⁶

Widok na Katedrę w trakcie przebudowy, 1890 r.⁷

Z innych fotografii XIX-wiecznych z Włocławka w książce Andrzeja Winiarskiego możemy znaleźć ujęcia kościoła św. Witalisa z samego końca XIX wieku. W archiwach internetowych jednak figurują inne kadry włocławskich ulic. Wiele zdjęć ze zbiorów prywatnych zostało udostępnionych na portalu Fotopolska. Przykładem może być zdjęcie przedstawiające dzisiejszą ulicę 3 Maja (dawniej ul. Szeroka). Na zdjęciu widoczny jest nieistniejący dziś ratusz na Starym Rynku. Zdjęcie to do zbiorów dawnego Muzeum Kujawskiego przekazać miał Stanisław Noakowski.

Widok na dawną ulicę Szeroką (obecnie 3 Maja) z dawnym ratuszem na Starym Rynku, rozebranym w 1872 roku.

Dostępnych w formie cyfrowej zdjęć z Włocławka z końca XIX wieku nie ma zbyt wiele. Większość tego typu fotografii znajduje się w zbiorach muzealnych bądź prywatnych. Jednakże wiele istotnych zachowało się do dzisiejszego dnia, prezentując przemianę Włocławka na przestrzeni ponad 150 lat (np. regotyzacja Katedry) oraz dając świadectwo miejsc, które nie przetrwały do dziś (np. dawny ratusz).