Obchody święta Żołnierzy Wyklętych we Włocławku

Historia Wiadomości 2 wojna światowa, 2wś, historia, prl, włocławek, wloclawek, żołnierze wyklęci, żydzi Dawid Mikulski 1 marca 2025 0 Komentarze

Obchody święta Żołnierzy Wyklętych we Włocławku

Dzisiaj 1 marca obchodzimy narodowe święto Żołnierzy Wyklętych, czyli członków podziemia antykomunistycznego, którzy toczyli walkę z nową władzą w Polsce po II wojnie światowej przeciwstawiając się podporządkowaniu jej Związkowi Radzieckiemu. Z tej okazji w całej Polsce, a co za tym idzie również w naszym mieście, odbędą się uroczystości mające na celu upamiętnienie bohaterów narodowych.

Uroczystości miejskie

Oficjalna miejska uroczystość odbędzie się o godz. 12.00 przy Pomniku Armii Krajowej w Parku Łokietka. Uczestniczyć w niej będą przedstawiciele władz miejskich oraz poczty sztandarowe lokalnych służb i instytucji. W ramach uroczystości przewidziane jest złożenie kwiatów pod pomnikiem Armii Krajowej oraz modlitwa Proboszcza Parafii pw. Najświętszego Zbawiciela, ks. Sławomira Świerada Pettke. Ponadto planowany jest nieoficjalny marsz od Placu Kopernika pod pomnik Żołnierzy Wyklętych na terenie Klasztoru Ojców Franciszkanów ok. godziny 17:30. Na godzinę 18:00 w klasztorze przewidziana jest msza święta oraz złożenie kwiatów pod pomnikiem.

Działalność żołnierzy wyklętych na Kujawach

Przy okazji obchodów tego święta nie należy zapominać o postaciach ruchu antykomunistycznego działających w naszym regionie. Jedną z takich postaci był Jerzy Gadzinowski ps. „Szary” urodzony 9 grudnia 1927 r. w Rybnie w ówczesnym powiecie włocławskim. Gadzinowski nie tylko wychował się w naszym regionie. Uczęszczał do Gimnazjum im. Ziemi Kujawskiej we Włocławku oraz w 1945 r. podjął się działalności konspiracyjnej na terenie Kujaw. Dowodził on najbardziej aktywnym oddziałem zbrojnym na Kujawach „Pułk Ziemi Kujawskiej AK” do 13 listopada 1945 roku, kiedy został on zatrzymany przez UB. 22 lutego 1946 w pokazowym procesie został skazany na karę śmierci. 29 maja tego samego roku został rozstrzelany w więzieniu w Bydgoszczy wraz z innymi członkami swojego oddziału.

Jerzy „Szary” Gadzinowski
Antoni „Ryś” Fryszkowski

Inną postacią z podziemia antykomunistycznego na Kujawach był Antoni Fryszkowski ps. „Ryś”, dowodzący liczącym ok. 30 osób oddziałem na Kujawach w latach 1945-1947. 2 sierpnia 1947 roku został aresztowany w Wałbrzychu, a następnie 30 listopada 1947 został skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano przez rozstrzelanie 10 lutego 1948 we Włocławku.

„Żołnierze Wyklęci” – bohaterowie czy zdrajcy?

„Żołnierze Wyklęci” zapisali się na kartach historii nie tylko ze względu na akcje przeciwko funkcjonariuszom nowej władzy komunistycznej w kontrolowanej przez ZSRR Polsce. Niektóre oddziały dopuszczały się masowych mordów na mieszkańcach wsi lub rabunki, np. oddziałom Zygmunta Szendzielarza ps. „Łupaszko”. Wspomniałem wcześniej o Jerzym „Szarym” Gadzinowskim, który często figuruje jako „bohater” obok takich postaci, jak wcześniej wspomniany „Ryś”. Nie bez powodu nie użyłem wobec niego określenia „bohater”. W nocy z 29 na 30 września 1945 roku dowodzony przez „Szarego” oddział we wsi Osięciny dokonał brutalnego mordu na ocalałych po II wojnie światowej Żydach. M.in. z tego powodu wielu Żydów wolało udać się po zakończeniu II wojny światowej na emigrację, niż wrócić do swoich rodzinnych stron.

Czy wobec tego należy obchodzić święto „Żołnierzy Wyklętych”? Wśród działaczy podziemia antykomunistycznego określanych tych mianem możemy znaleźć zarówno bohaterów, jak i antybohaterów. Rzecz w tym, by zapoznać się z pełnym obrazem ich historii, żeby oddawać cześć tym bohaterom narodowym, którzy na to zasługują.