Historia urbanizacji i elektryczności we Włocławku gościła już w wielu artykułach. Przy omawianiu tych procesów Włocławka nie można zapomnieć o rozwoju włocławskich ulic. Dzięki rozwojowi techniki oraz przemysłu w naszym mieście Włocławek mógł szybko zyskać pierwsze lampy uliczne, począwszy od lamp opalanych olejem, a kończąc na elektrycznych. W dzisiejszym artykule prześledzimy historię rozwoju jednego z nieodłącznych elementów ulic naszego miasta!
Pierwsze lampy uliczne
Pierwsze oświetlenie na włocławskich ulicach zawitało wraz z początkiem XIX wieku, kiedy miasto zaczęło wdrażać oświetlenie rewerberowe. Lampy rewerberowe, zwane również lampami z odbłyśnikiem, to rodzaj oświetlenia ulicznego wprowadzonego w XVIII wieku, które zyskało popularność w XIX wieku. Ich nazwa pochodzi od francuskiego słowa „réverbère”, oznaczającego „odbijać światło”. Charakteryzowały się zastosowaniem układu zwierciadeł lub reflektorów, które potęgowały światło poprzez jego odbicie, zwiększając efektywność oświetlenia ulicznego.1 We Włocławku lampy rewerberowe zastosowano na ulicach w 1819 r. w ilości 15 sztuk i opalane były olejem.2 Gaszono je najpóźniej do godziny 10. Lamp na włocławskich ulicach do połowy XIX wieku przybywało, oświetlając nimi główne ulice miasta oraz oba ówczesne rynki – Stary Rynek i Nowy Rynek (dzisiejszy Plac Wolności).
Do połowy XIX wieku ich liczba wzrosła do 30.3 Wśród ulic, na których zagościło oświetlenie należy wymienić ul. Nową (dzisiejsza 3 Maja), Gęsią czy Matebudy. Początkowo lampy wisiały na drewnianych słupach, jednak od 1863 roku zaczęło stosować słupy żelazne. Kwestia miejskiego oświetlenia już wtedy była problematyczna, o czym wspomina Zdzisław Arentowicz w artykule „Jak wyglądał Włocławek w połowie zeszłego wieku (ciąg dalszy)” dla „Życia Włocławka i Okolicy”:
Sprawa tych lamp – i wogóle: oświetlenia miasta, psuła stale krew panu naczelnikowi powiatu, panu prezydentowi, entreprenerom (dzierżawcom tego interesu), tudzież wszystkim obywatelom miasta.
Zdzisław Arentowicz, „Życie Włocławka i Okolicy”, 1928 r., Styczeń, nr 1
Pod koniec XIX wieku zaczęto w mieście stosować lampy naftowo-żarowe zapewniając lepsze oświetlenie miejskim ulicom, a od 1906 roku wprowadzono oświetlenie gazowe4. Jednak czasy się zmieniały i wraz z początkiem XX wieku pojawiło się zapotrzebowanie na energię elektryczną i jej wykorzystanie przy oświetlaniu włocławskich ulic.
Pierwsza „iskra” nadziei
Pomimo powstania w 1913 roku małej elektrowni braci Harendorfów przy ul. Cyganka miasto nadal posiadało stare oświetlenie naftowo-żarowe. Sytuacja uległa zmianie w trakcie okupacji niemieckiej podczas I wojny światowej. Okupanci naciskali władze miejskie na dostarczenie energii oraz oświetlenia elektrycznego do wybranych głównych ulic miejskich oraz biur władz wojskowych i cywilnych. Zapotrzebowanie na elektryczne oświetlenie ulic i budynków wzrosło wraz z brakami w nafcie spowodowanymi wojną. Po 1914 roku utworzono sieć rozdzielczą do oświetlenia głównych miejskich ulic, takich jak 3 Maja, Kościuszki, Łęgska, czy także Toruńska. Z początkiem 1915 roku we Włocławku stało już 8 elektrycznych latarni ulicznych, palących się przy napięciu 110 V.5 Miało to miejsce zanim pojawiła się pierwsza miejska elektrownia.
Rozwój oświetlenia elektrycznego
Jeszcze w pierwszej połowie lat 20 istniał problem niewystarczającego oświetlenia ulic Włocławka, wliczając w to główne ulice miasta. Jako jedno z miejsc wymagających oświetlenia wskazywano chociażby na rogu Nowego Rynku przy dawnym hotelu Victoria.6 Nie mówiąc już o ulicach poza Śródmieściem, gdzie oświetlenie praktycznie nie istniało z wyjątkiem większych zakładów przemysłowych. Innym pojawiającym się wówczas problemem, który z czasem zanikał, były braki w dostarczaniu energii elektrycznej koniecznej do zasilania miejskiego oświetlenia. Jednak rozbudowa pierwszej miejskiej elektrowni przy ul. Brzeskiej oraz Kujawskiej Elektrowni Okręgowej w kolejnych latach przyczyniły się do znacznej poprawy sytuacji.
W kolejnych latach elektrycznych latarni na ulicach miasta przybywało. Do roku 1928 ilość lamp elektrycznych na ulicach wynosiła już 132. W porównaniu z tylko ośmioma w roku 1915 daje to przyrost 124 lamp elektrycznych w ciągu 13 lat. Prawie dekadę później w roku 1937 liczba lamp elektrycznych wynosiła 543, co daje przyrost ilości lamp ulicznych o 419 w przeciągu 9 lat. Dane te pokazują, że z roku na rok oświetlenia elektrycznego na ulicach włocławskich przybywało w coraz to większym tempie. Poniżej znajduje się pełna tabela przedstawiająca ilość lamp elektrycznych w poszczególnych latach:7
| Rok: | Ilość: | Moc (W): |
| 1927/28 | 132 | 27 |
| 1928/29 | 311 | 77 |
| 1929/30 | 433 | 98 |
| 1930/31 | 446 | 102 |
| 1931/32 | 452 | 101 |
| 1932/33 | 457 | 102 |
| 1933/34 | 458 | 95 |
| 1934/35 | 458 | 95 |
| 1935/36 | 478 | 104 |
| 1936/37 | 543 | 119 |
Porównując stan oświetlenia miasta pod koniec dwudziestolecia międzywojennego ze stanem na początku widać wyraźną poprawę sytuacji, gdzie w przeciągu 20 lat miasto zyskało ponad 500 nowych lamp elektrycznych odchodząc od starego oświetlenia naftowego czy gazowego.
Przypisy:
- „Oświetlenie uliczne”, źródło: mlodytechnik.pl ↩︎
- Monografja Włocławka, Michał Morawski, 1933 r. ↩︎
- Życie Włocławka i Okolicy 1928, Styczeń, nr 1 ↩︎
- Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie. T.9, Gospodarka i społeczeństwo, 1995 r. ↩︎
- „Rozwój samorządu m. Włocławka w Polsce odrodzonej”, Wydawnictwo Magistratu m. Włoclawka, 1926 r., str. 131 ↩︎
- Słowo Kujawskie 1924, R. 7, nr 207 ↩︎
- Sprawozdanie z Gospodarki Miejskiej Zarządu Miejskiego we Włocławku za Rok Budżetowy 1936/1937 ↩︎
