Agenci CIA we Włocławku w PRLu?

Nie jest to niespodzianką, że światowe mocarstwa prowadzą swoje agencje wywiadowcze do zbierania na bieżąco danych na temat innych państw. Dla niektórych jednak to może być zaskoczenie, że amerykańska agencja CIA swego czasu mocno interesowała się… Włocławkiem. W dzisiejszym artykule przytoczę ciekawostkę o tym, jak CIA interesowało się Włocławkiem w PRLu po zakończeniu II wojny światowej.

Dokumenty CIA

Zacznijmy wpierw od wprowadzenia, skąd wiadomo o działalności CIA w naszym regionie. W latach 2000-2011 Central Inteligence Agency odtajniło szereg dokumentów historycznych, dotyczących m.in. działalności na ziemiach polskich. Proces odtajniania historycznych dokumentów agencji rozpoczął się już w latach 80-tych (wówczas wiele dokumentów dot. państw bloku wschodniego z lat 40-tych oraz 50-tych miało ok. 30 lat).¹ W roku 1947 CIA zostało oficjalnie zawiązane.² W pod koniec lat 40-tych oraz w latach 50-tych agencja wywiadowcza zbierała informacje nt. powojennej polski, która uzależniona była od innego mocarstwa – Związku Radzieckiego. Wcześniej zbieraniem takich danych zajmowała się inna amerykańska instytucja, OSS. Zbieranie tych informacji niekoniecznie musiało się odbywać z pomocą tajnych amerykańskich agentów przebywających we Włocławku. Część informacji uzyskiwano poprzez analizy otwartych źródeł i raportów technicznych z Europy Wschodniej.

Jakie dane zbierało CIA?

CIA we wczesnym PRLu zbierała przede wszystkim informacje o infrastrukturze wojskowej, ale także i cywilnej. Przyjrzyjmy się wybranym odtajnionym dokumentom z informacjami z Włocławka. Dokument zatytuowany „Production of factories in Wloclawek” z 4 kwietnia 1948 roku jest raportem przedstawiającym stan włocławskich fabryk po II wojnie światowej. Z dokumentu możemy się dowiedzieć o funkcjonowaniu takich fabryk, jak fabryka Bohma, Stella, czy „Celuloza”. Dokument przedstawia bardzo ogólnikowy raport o funkcjonowaniu różnych zakładów produkcyjnych we Włocławku skupiając się głównie na liczbie zatrudnionych w nich robotników.³ Raport ten został sklasyfikowany jako poufny.

Z innych poufnych raportów amerykańskiej agencji wywiadowczej możemy wymienić dokument „Troops and military installations in Sochaczew, Wloclawek and Ostrowa” z 10 marca 1951 roku. Nie był to już dokument w pełni dotyczący Włocławka, natomiast przedstawia on dane dotyczące jednostek wojska polskiego oraz radzieckiego na terenie miasta. Z dokumentu możemy wyczytać o wojskowych drewnianych barakach przy ulicy Długiej oraz jednostkach polskich i radzieckich stacjonujących w tym miejscu w 1949 roku.⁴

Fragment dokumentu CIA z PRLu o wojskach we Włocławku

Jako przykład dokumentu tajnego niech posłuszy raport o obozie pracy w Mielęcinie. Dokument „Mielecin labor camp near Wloclawek” z 9 września 1954 przedstawia szczegółowy opis budynków kompleksu obozu wraz z jego wyposażeniem. W dokumencie zostały zawarte także ogólne informacje nt. funkcjonowania każdego z budynków obozu. Dokument wspomina szkic obozu, który jednak w samym dokumencie się nie znajduje.

Ile o Włocławku wiedziało CIA?

Po analizie dostępnych dokumentów możemy wywnioskować, że CIA interesowało się głównie ogólnymi informacjami o stanie włocławskiego przemysłu oraz wojska. W szczególności agencja interesowała się jednostkami radzieckimi, które w okresie wczesnego PRLu stacjonowały we Włocławku. Włocławek jednak nie był wyjątkiem, jeżeli chodzi o zaintersowanie CIA. Agencja zbierała też dużo ogólnych informacji nt. wojska polskiego i radzieckiego w całym kraju.⁵ Dziś dokumenty te mogą być cennym źródłem wiedzy dla badaczy historii Włocławka po 1945 roku. Wiele dokumentów z Włocławka można znaleźć na oficjalnej stronie internetowej CIA lub w światowym archiwum internetowym Archive.org.⁶ Przy własnoręcznej analizie dokumentów niezbędna będzie jednak znajomość języka angielskiego.