Zanim powstało MPK – komunikacja miejska we Włocławku

W XIX w., Włocławek był największym miastem po Warszawie w Guberni Warszawskiej. Miasto liczyło w 1900 roku około 20 tysięcy mieszkańców. Powstawały liczne zakłady przemysłowe, stąd też pojawił się pomysł aby uruchomić komunikację miejską. Pierwszą koncepcją było uruchomienie tramwaju konnego, później elektrycznego. Jednak dopiero w 1929 r. plany zostały wdrożone i na ulicach miasta pojawiła się regularna komunikacja miejska. Tym samym Włocławek na krótko dołączył do nielicznych miast z komunikacją autobusową.

---

Tramwaj (1892-1911)

W 1892 roku Rząd Guberniany Warszawski, jak podawała Gazeta Warszawska nr 34, przystąpił do ogłoszenia licytacji na uruchomienie komunikacji tramwajowej we Włocławku. Projekt sieci uzyskał zatwierdzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Zakładano, że przedsiębiorca który zaoferuje najwyższą prowizję od dochodu z przedsięwzięcia, na własny koszt i ryzyko wprowadzi w mieście tramwaj konny do transportu osób i towarów. Plan przewidywał linię tramwajową w relacji ul. Kaliska, Nowy Rynek, Brzeska, Bednarska, Bulwarowa (następnie sieć tramwajów konnych mogła być rozbudowana „po całym mieście”). Warunki przetargu zakładały wykorzystanie takich samych wagonów pasażerskich jak kursujące ówcześnie w Warszawie. Miały one posiadać dwie klasy w których opłaty miały wynosić 5 lub 7 kopiejek od osoby. Koncesja miała być wydana na okres 35 lat. Po upływie tego okresu sieć miała przejść na własność miasta. Z braku ofert przetarg nie doszedł do skutku.
Pomysł uruchomienia sieci tramwajowej powrócił w 1911 r. Jak podawał Dziennik Kujawski nr 223, tym razem planowano 2 linie: od dworca kolejowego ulicami Żelazną, Nowym Rynkiem, Nową, Starym Rynkiem, Tumską obok katedry do rzeźni miejskiej i drugą linię od Nowego Rynku ulicami Kaliską do cmentarza. Jednak tylko na planach się skończyło.
Należy wspomnieć że w 1910 roku, (Gazeta Kujawska, 1910 nr 160-162) uruchomiono komunikację pomiędzy Włocławkiem a Lipnem, jak donosiła Gazeta Kujawska kursy odbywały się z Włocławka o 11 i 4 po południu z Lipna o 9 i 14:20. Cena 75kop i 50kop (II klasa). Ze względu na stan drogi połączenie zawieszono. Kolejną próbę podjęto w 1911 r (Gazeta Kujawska R. 5, 1911) ale stan drogi pozwolił tylko na jeden kurs (powrotny został odwołany).

---

Pierwsza regularna komunikacja miejska, czyli Wieniec-Włocławek

Można powiedzieć że w 1928 r uruchomiono jednak tramwaj/kolejkę – podmiejską do Wieńca Zdroju. W związku z dynamicznie rozwijającym się „zdrojowiskiem” w Wieńcu Zdroju i braku dogodnego dojazdu (jezdnia była w fatalnym stanie) w 1928 roku na trasie Włocławek – Wieniec uruchomiono prowizoryczną kolejkę konną a następnie motorową^[1]. W celu zapewnienia komunikacji w tej relacji zakupiono duży wagon typu tramwajowego_^[2]. Trasa przebiegała od przystanku przy trakcie Wienieckim za „plantem kolejowym” we Włocławku wzdłuż ul. Wienieckiej do Wieńca Zdroju^[3].

W 1928 r. regularne kursy tramwaju odbywały się z Włocławka o godz. 10, 14,16, powrót 12:30, 15:30, 18:30. W roku 1929 r kursy odbywały się początkowo 3 razy dziennie (godz. 10, 14, 16 powrót 12:30, 15:30, 18:30) (W sezonie – 4 razy dziennie 8:30, 11, 13:30 i 16 – w niedzielę i święta nawet częściej).^{[3], [4]}.

A jednak autobus…

Kolejka/tramwaj przetrwał tylko 2 lata, po wybudowaniu szosy do Wieńca szybszą formą transportu okazały się autobusy (kolejka była już tylko wykorzystywana jako dowóz towarów do Wieńca bez ruchu pasażerskiego). 2 sierpnia 1930 oddano nową szosę z Włocławka do Wieńca i już następnego dnia uruchomiono regularne kursy autobusowe do Wieńca Zdroju – z placu Sterna i dworca PKP^{[5], [6]}. Regularnie komunikacja autobusowa do Wieńca utrzymała się do roku 1939. Najczęściej to było 7-8 kursów dziennie tam i z powrotem (np. w 1931 roku było to 8 dziennie, w 1932 7 dziennie, a w niedzielę od 1:30 do 18-stej co pół godziny, w 1939 r. 7 kursów dziennie tam i z powrotem (z Włocławka 7, 10, 12, 14, 15:30, 16:30, 19) ^[22].

---

Komunikacja miejska we Włocławku (1929 r.)

15 września 1929 roku jak informowała lokalna prasa uruchomiono komunikację miejską na terenie miasta Włocławek (uruchomiono 3 linie). Koncesję na uruchomienie komunikacji otrzymało przedsiębiorstwo p. Kazimiery Balcerowskiej. Adres biura przedsiębiorstwa: (sprzedaż biletów) 3go Maja 27 a także Plac Wolności 7 (sprzedaż biletów)^[7][10].

Oficjalne uroczystości uruchomienia komunikacji autobusowej rozpoczęły się mszą o 9 rano, po nich poświęcono tabor i autobusy wyjechały na trasę (odbył się pierwszy przejazd z oficjelami i prasą). Po południu rozpoczęły się regularne kursy^[8].

Na liniach miejskich przedsiębiorstwa p. Balcerowskiej miały kursować 3 autobusy marki „Ford” – szesnastomiejscowe. Planowano że 3 linie, miały nosić nazwy – „Polska”, „Wisła”, „Kujawianka”. Jednak ostatecznie nadano nr 1, 2, 3^[7].

Trasy pierwszej komunikacji miejskiej:^[7]

• 1 – Z Dolnego Szpetala, Brzeską, pl. Wolności, Kościuszki, Ciemną Aleją, Kaliską do ul. Planty z powrotem do ul. Długiej, ul. Długą do Kapitulnej z powrotem Chłodną do szosy Brzeskiej i do Szpetala Dolnego.
• 2 – Płocką od Kujawskiej Elektrowni Okręgowej, Łęgską, Bechiego, Bulwarową do Katedry, pl. Kopernika, Karnkowskiego, Kilińskiego, Kościuszki, Ciemną Aleją, Rolniczą, Wolnością, Al. Szopena do cegielni miejskiej, z powrotem Szopena, Warszawską do pl. Wolności i z powrotem przez Kilińskiego do Elektrowni.
• 3 – Kępiny, Żytnią, Stodólną, Królewiecką, Zduńśką, Pl. Wolności, 3go Maja, Cyganką, pl Kopernika do Katedry, Toruńską do Białej Cegielni, (początkowo nie była uruchomiona, rano po jednym kursie z Żytniej wykonywała 1-nka a z Toruńskiej 2-ka).

W miejscach postoju ustawiono tablice z napisami „Przystanek Autobusowy”. W lecie kursy pierwotnie planowano od 5 (później zmieniono na 7) do 11stej wieczorem, zimą od 6 do 10 wieczorem. Autobusy kursowały na wszystkich liniach co ok. 30 minut.^[9]

Cennik: Cena biletu – za cały kurs 50gr (za część kursu 30gr) – duży bagaż 50gr; mały (waga bagażu od 20kg do 50kg) – 30gr. Wprowadzono zniżki – policja, straż ogniowa za darmo, urzędnicy Państwowi i komunalni, wojskowi, dzieci i młodzież szkolna – 50%. Wprowadzono również bilety okresowe: dekadowe 5zł; miesięczny 15zł; półroczny 73zł; roczny 109,50zł (zniżki/dzieci/ dekadowy – 2,80zł; miesięczny 7,80zł; półroczny 43,80zł; roczny 73zł)^[9].

Niestety pomimo bogatej oferty liniowej jak i przewozowej, mimo faktu że Włocławek był drugim pod względem ludności miastem w woj. Warszawskim^[14] (i większym niż pobliski Toruń) komunikacja nie przyjęła się. Ze względu na brak frekwencji autobusy miejskie przestały kursować już po 2,5 miesiącach – 1.12.1929r.^[11]

---

Kolejna próba (1931 r.)

W sierpniu 1931 roku pojawił się kolejny chętny do ponownego uruchomienia komunikacji autobusowej na terenie miasta. Konsorcjum autobusowe, które prowadziło autobusową komunikację miejską w Białymstoku i Brześciu nad Bugiem zgłosiło się do Magistratu m. Włocławka z propozycją wydania koncesji na urządzenie stałej komunikacji miejskiej. Planowane było uruchomienie 4 linii autobusowych. Wniosek został złożony, jednak Rada Miejska nie była wstanie podpisać odpowiedniej umowy (na wzór umów podobnych w innych miastach). W czerwcu 1932 r. Rada Miejska nadal nie rozstrzygnęła nadania koncesji dla przedsiębiorcy. Przez ponad 8 miesięcy nie ustalono warunków. Jak donosiła prasa proponowana umowa nie generowała nakładów finansowych ze strony miasta a przeciwnie gwarantowała jakiś % zysku. Koncesja miała obowiązywać 15 lat, proponowano 15 gr. opłaty za kurs. W efekcie umowy nie podpisano m.in. przez konieczność budowy przez przedsiębiorcę specjalnych garaży^{[15][16][17][19]}.

Ciechocinek i połączenia podmiejskie (1932 r.)

Co nie wyszło we Włocławku w 1932 zrealizowano w Ciechocinku. W lipcu Państwowe Zakłady Inżynierii uruchomiło komunikację autobusową od przystani „Vistula” na Wiśle przez cały Ciechocinek do nowego basenu na długości około 6km.^[18]

Należy wspomnieć że w okresie międzywojennym została uruchomiona komunikacja lokalna z Włocławka m.in. do miejscowości: Brześć, Chodecz, Ciechocinek, Dobrzyń n. Wisła, Izbica, Koło, Kowal, Lipno, Lubraniec, Osięciny, Piotrków Kujawski, Przedecz, Radziejów. Najczęściej było to kilka kursów dziennie tam/z i z powrotem.^[20][21]

---

Przymiarki do uruchomienia komunikacji po wojnie

Tuż po wojnie we Włocławku mieszkało około 50 tyś. mieszkańców. Już w 1946 roku zauważono konieczność uruchomienia komunikacji miejskiej we Włocławku. Kujawskie Stowarzyszenie Techników we Włocławku publicznie postulowało w roku 1946r o uruchomienie 3 linii autobusowych w relacjach:^[12]

• 1. Michelin-Milęcin-Plan Wolności-Bulwar-Szpetal Dolny – Kolonia Urzędnicza
• 2. Zdrojowisko Wieniec-Pl. Wolności-Gimnazjum Długosza-Celuloza-Elektrownia
• 3. Tartak na Zazamczu-Huta b. Szklana – Fabryka Wisła-Plac Wolności-Szopena-Cmentarz-Szosa Kowalska (okolice Jeziora Czarnego i Wikaryjskiego)

Jednak ze względu na braki taboru, urzędnicy miejscy nie podjęli działań w sprawie uruchomienia komunikacji. Uruchomiono tylko regularne kursy z Włocławka do Wieńca Zdroju – kilka kursów dziennie.^[13] Właściwą komunikację autobusową we Włocławku uruchomiono dopiero w 1951 roku, natomiast Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne (MPK Włocławek), jakie znamy dziś, powstało wraz z dniem 1 stycznia 1961 r.^[23]

---

Źródła:

• [1] Gazeta Kujawska : organ międzypartyjnych stronnictw politycznych 1946.09.03, R. 1, nr 199
• [2] ABC : pismo codzienne, informuje wszystkich o wszystkiem. R. 3, 1928
• [3] ABC : pismo codzienne, informuje wszystkich o wszystkiem. R. 3, 1928, nr 173
• [4] ABC : pismo codzienne, informuje wszystkich o wszystkiem. R. 4, 1929, nr 226
• [5] ABC : pismo codzienne, informuje wszystkich o wszystkiem. R. 4, 1929
• [6] Gazeta Kujawska : organ międzypartyjnych stronnictw politycznych 1946.09.03, R. 1, nr 199
• [7] ABC : pismo codzienne, informuje wszystkich o wszystkiem. R. 4, 1929, nr 221
• [8] ABC : pismo codzienne, informuje wszystkich o wszystkiem. R. 4, 1929, nr 251
• [9]ABC : pismo codzienne, informuje wszystkich o wszystkiem. R. 4, 1929, nr 244
• [10] ABC : pismo codzienne, informuje wszystkich o wszystkiem. R. 4, 1929, nr 252
• [11] ABC : pismo codzienne, informuje wszystkich o wszystkiem. R. 4, 1929, nr 341
• [12] Gazeta Kujawska : organ międzypartyjnych stronnictw politycznych 1946.08.26, R. 1, nr 192
• [13] Gazeta Kujawska : organ międzypartyjnych stronnictw politycznych r 1946, 1947
• [14] Rocznik statystyczny 1938
• [15] ABC : pismo codzienne, informuje wszystkich o wszystkiem 1931 nr 225
• [16] ABC : pismo codzienne, informuje wszystkich o wszystkiem 1931 nr 233
• [17] ABC : pismo codzienne, informuje wszystkich o wszystkiem 1932 nr 177
• [18] ABC : pismo codzienne, informuje wszystkich o wszystkiem 1932 nr 192
• [19] ABC : pismo codzienne, informuje wszystkich o wszystkiem 1932 nr 282
• [20] ABC : pismo codzienne, informuje wszystkich o wszystkiem 1933 17 lipiec
• [21] ABC : pismo codzienne, informuje wszystkich o wszystkiem 1939 10 styczeń
• [22] ABC : pismo codzienne, informuje wszystkich o wszystkiem 1939 1 lipiec
• [23] Bogdan Ziółkowski: Włocławek: kalendarium dziejów miasta. Włocławek: 2003
• https://fotopolska.eu/2591671,foto.html
• https://fotopolska.eu/Wloclawek/WszystkieZdjecia/b16633,__Zespol_Szkol_nr_4_im_Krzysztofa_Kamila_Baczynskiego_Gimnazjum_nr_7_i_IV_Liceum_Ogolnoksztalcace.html