Kształt miasta Włocławek na przestrzeni lat ulegał różnym przemianom. Ciągle powstawały nowe ulice lub zmieniały się stare. W wielu poprzednich artykułach analizowałem przemiany włocławskich ulic. Istnieje jednak ulica, która istnieje w naszym mieście przez setki lat z praktycznie niezmienioną nazwą i formą, a mianowicie ul. Matebudy. Nietypowa nazwa tej ulicy przyciągnęła uwagę zapewne niejednego mieszkańca Włocławka. W dzisiejszym krótkim artykule przyjrzymy się zatem tej ulicy!
Krótka historia ulicy
Tak jak już wspomniałem, ul. Matebudy jest jedną z najstarszych miejskich ulic. Znajduje się w samym sercu włocławskiej starówki, łącząc się z ulicami takimi jak Zamcza, Bednarska, Wiślana czy Bulwary Marszałka Piłsudskiego. Jej historia sięga w zasadzie początków miasta. Prawdopodobnie do ul. Matebudy sięgała granica tzw. miasta katedralnego, funkcjonującego nad Wisłą od połowy XII w. do 1329 r.1 W 1994 roku odbyły się badania archeologiczne w rejonie ulic Matebudy-Tumska w poszukiwaniu śladów średniowiecznej zabudowy Włocławka.2 Najnowsze odkrycia w trakcie prac przy kamienicy przy ul. Maślanej z marca 2025 roku wskazują jednak na to, że zdaniem archeologów obszar dawnego Włocławka sięgał co najmniej do ul. Maślanej.3 Na pewno ulica Matebudy istniała już w połowie XVI wieku.4 Ulica ta widnieje także na planie miasta Włocławek z 1787 r. Jej zabudowa to głównie kamienice z przełomu XIX i XX wieku, z których wiele wpisano do gminnej ewidencji zabytków, m.in. pod numerami 1–3, 6 i 8.5 W XX leciu międzywojennym przy tej ulicy funkcjonował Urząd Walki z Lichwą i Spekulacją.
Geneza nazwy
Sama nazwa „Matebudy” brzmi dosyć nietypowo i tajemniczo, stąd wiele osób zadaje sobie pytanie, jaka jest jej etymologia. Zdaniem prof. dr. hab. Moniki Kresy z Uniwersytetu Warszawskiego, nazwa może wywodzić się od wyrażenia „małe budy” lub że wywodzi się od nazwiska lub przydomka osoby o imieniu Mateusz, np. „Matebudy” jako „budynki Mateusza”. Niewykluczony jest także niezidentyfikowany niemiecki rdzeń w tej nazwie. Zdaniem innych, nazwa włocławskiej ulicy kojarzy się z dawną nazwą ulicy Mattenbuden w Gdańsku.6 Najbardziej prawdopodobna wersja, która pojawia się także w „Przewodniku ilustrowanym po Włocławku” z 1922 roku, nazwa tej ulicy pochodzi od zwrotu „małe budy”, co odnosi się do dawnej zabudowy tej ulicy, czyli licznych małych domostw zwanych potocznie „budami”.7
Przypisy:
- „Atlas historyczny miast polskich”, t. II: Kujawy, z. 4 „Włocławek”, Toruń 2016 ↩︎
- „Informator Archeologiczny Badania rok 1994”, Warszawa 1998 ↩︎
- „Takie ślady przeszłości znaleziono podczas remontu kamienicy we Włocławku. Zdjęcia”, Wojciech Alabrudziński, 5.03.2025 r., https://wloclawek.naszemiasto.pl/takie-slady-przeszlosci-znaleziono-podczas-remontu-kamienicy-we-wloclawku-zdjecia/ar/c1p2-27335431 ↩︎
- Atlas historyczny Polski. Kujawy i ziemia dobrzyńska w drugiej połowie XVI wieku, Warszawa 2021 ↩︎
- Wykaz zabytków nieruchomych ujętych w gminie ewidencji zabytków miasta Włocławek, Załącznik do Zarządzenia nr 80/2013 Prezydenta Miasta Włocławek z dnia 28 marca 2013 r. ↩︎
- Słownik Języka Polskiego, https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Matebudy;17915.html ↩︎
- Przewodnik ilustrowany po Włocławku, 1922 r. ↩︎
