Mało kto może sobie zdawać sprawę z tego, jak długa jest historia medycyny i służby zdrowia we Włocławku. Obecnie Włocławek posiada swój Wojewódzki Szpital Specjalistyczny. Jednak jeden z pierwszych szpitali w naszym mieście powstał prawie 700 lat temu. W dzisiejszym krótkim artykule pragnę przedstawić Szpital św. Witalisa.
Geneza i położenie
Część z Was może być zaskoczona po przeczytaniu hasła „Szpital św. Witalisa”, w końcu we Włocławku znajduje się seminaryjny Kościół św. Witalisa. Częstą praktyką w epoce średniowiecza było tworzenie szpitali oraz przytułków przy kościołach i klasztorach. Nie inaczej było we Włocławku. Kościół św. Witalisa biskup Maciej z Gołańczy ufundował w 1330 roku, po krzyżackim napadzie na Włocławek i zburzeniu katedry w 1329 roku.1 W 1331 roku przy świątyni powstał przytułek pod wezwaniem św. Witalisa, w aktach podpisany jako „Hospitale Sancti Vitalis”2. O początkach działania tego szpitala nie ma za wiele informacji. Najprawdopodobniej funkcjonował w domu w sąsiedztwie kościoła niosąc pomoc potrzebującym. Nazwa „przytułek” wskazuje na to, że szpital najprawdopodobniej niósł pomoc osobom starszym, niedołężnym oraz ubogim. Mogli oni otrzymać bezpłatny dach nad głową, opiekę i wyżywienie3.
Rozwój i działalność szpitala
Na przestrzeni lat przytułek ten rozwijał się razem z kościołem św. Witalisa. Nazwa ulicy, przy której znajduje się dzisiaj kościół św. Witalisa, czyli ks. Stanisława Karnkowskiego, nie jest przypadkowa. Biskup kujawski oraz Prymas Polski Stanisław Karnkowski rozbudował i wyposażył ten szpital w sierpniu 1569 roku w czasach, gdy pełnił funkcję biskupa kujawskiego4. W 1584 roku budynek szpitalny posiadał dwa pomieszczenia, jedno dla chorych oraz drugie dla zdrowych. W latach 1784-1865 szpital aktywnie prowadził spis wydatków oraz dochodów, z którego można się dowiedzieć o stanie funkcjonowania szpitala w ciągu prawie 100 lat.
Koniec funkcjonowania szpitala
Do upadku Szpitala św. Witalisa przyczynili się najprawdopodobniej rosyjscy zaborcy po powstaniu styczniowym w 1863 roku. Nastał okres prześladowań, w wyniku którego likwidowano dobra materialne duchowieństwa. W 1865 roku pozbawiono wszelkich dóbr Kościoła we Włocławku, w tym odebrano Kapitule Katedralnej prawa do opieki nad ubogimi. W ten sposób w przeciągu kolejnych lat do końca XIX wieku Szpital św. Witalisa przestaje istnieć. Jeszcze w 1880 roku istniały 3 domy szpitalne na styku ulic Karnkowskiego i Brzeskiej. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku nie ma wzmianek o funkcjonowaniu tego Szpitala5. Jednak w roku 1922 w mieście funkcjonowało dużo innych ośrodków niosących pomoc potrzebującym we Włocławku, jak szpital św. Antoniego czy szpital tyfusowy przy al. Chopina, o którym wspominałem w jednym z dawnych artykułów.
Dalsze losy historii włocławskiej służby zdrowia oraz szpitali we Włocławku są bardzo obszerne. Tak samo historia samego kościoła św. Witalisa oraz seminarium duchownego. Zapewne w niedalekiej przyszłości historie te doczekają się swojej kontynuacji w następnym artykule!
Przypisy:
- „Kościół pw. św. Witalisa”, opracowanie ks. Łukasz Płóciennik, https://web.archive.org/web/20080302024905/http://web.diecezja.wloclawek.pl/wsd/witalis.htm ↩︎
- Życie Włocławka i Okolicy 1931, Kwiecień – Czerwiec, nr 4-6 ↩︎
- „Od wieków tu leczyli”, Jolanta Młodecka, 2017, plus.pomorska.pl ↩︎
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Karnkowski ↩︎
- Przewodnik ilustrowany po Włocławku, 1922 r. ↩︎
Witam.Bardzo dobrze, że przypomina Pan mieszkańcom dawne dzieje.
Dzień dobry, bardzo dziękuję za docenienie! Artykułów związanych z kulturą oraz historią regionu będzie pojawiać się więcej, stąd zachęcam do śledzenia naszej strony! Pozdrawiam
Podczas II wojny w seminarium obok kościoła św. Witalisa był lazaret.