Pogrzeb żołnierzy radzieckich na Placu Wolności
Historia

20 stycznia – „wyzwolenie Włocławka”

Jest początek roku 1945. Ważą się losy II wojny światowej w Europie, a Armia Czerwona coraz bardziej napiera w kierunku zachodnim. Klęska III Rzeszy jest coraz bardziej nieunikniona, a wizja wyzwolenia naszego kraju spod jarzma hitlerowskiej okupacji wydaje się coraz bliższa. Świadkiem wypełnienia się tej wizji nasze miasto było świadkiem 20 stycznia 1945 roku, kiedy to wojska 2 Gwardyjskiej Armii Pancernej oraz 47 Armia wchodząca w skład 1 Frontu Białoruskiego dotarły do miasta. Czy jednak nasze miasto zostało wtedy naprawdę wyzwolone?

Włocławska „twierdza”

W połowie 1944 roku Niemcy coraz bardziej obawiali się natarcia Armii Związku Radzieckiego na okupowane przez nich tereny. W obawie przed ofensywą w kierunku Berlina władze niemieckie w lipcu 1944 roku wydały rozkaz o budowie sieci umocnień na terenie pomiędzy Wisłą, Narwią a Odrą zatwierdzony przez samego Adolfa Hitlera. W ten sposób powstał plan budowy fortyfikacji, które miałyby przekształcić Włocławek w istną „twierdzę”. Nie tylko zresztą Włocławek, gdyż końcowym rezultatem tychże prac miało być ufortyfikowanie całego „kraju Warty”, czyli części okupowanej Polski, która została włączona do III Rzeszy. Plan ten jednak nie miał szans na powodzenie, ze względu na błędne założenia i szacunki Niemców. Przede wszystkim zakładano, że radziecka ofensywa nastąpi dopiero wiosną 1945 roku. Inna kwestia, to brak siły roboczej oraz materiałów do budowy fortyfikacji, w związku z czym prace nad ufortyfikowaniem „kraju Warty” postępowały wolniej niż zakładano. Innym z niemieckich projektów realizowanych w naszym regionie w ramach niemieckiej machiny wojennej była budowa tajemniczej fabryki tuż pod Michelinem, której jednak nie udało się zrealizować.

Pozostałości nieukończonej niemieckiej fabryki pod Michelinem

Wyzwolenie Włocławka

Dzień przed wyzwoleniem miasta, wieczorem 19 stycznia, wojska radzieckie zbliżyły się do miasta, jednak ze względu na niekorzystne warunki do uderzenia, postanowiono uderzyć następnego dnia o świcie. Dało to czas zaskoczonym niemieckim siłom, niezdolnym do obrony miasta, na wycofanie się. Wojska hitlerowskie po przekroczeniu mostu na prawy brzeg Wisły wysadziły przeprawę celem zatrzymania pościgu wojsk radzieckich. Tymczasem 20 stycznia 1945 r. tuż o świcie wojska 2AP wkroczyły do miasta i zajęły jego teren praktycznie bez większej walki. Wojska wkroczyły do miasta od strony południowo-wschodniej, wzdłuż linii kolejowej i al. Fryderyka Chopina. W mieście jednak wciąż pozostawali niemieccy żołnierze, którzy nie zdołali się wycofać z miasta, oraz liczna grupa Volksdeutsche, którzy jednak zostali wytropieni.

Wysadzenie mostu na Wiśle, II wojna światowa
Wysadzenie mostu na Wiśle, II wojna światowa

Dnia 21 stycznia [1945 r. – K. A.] po pościgu nieprzyjaciela po osi Górki –Janów, Radziwie, Popłocin, Wola Powiślańska, Daninów Nowy, Nowa Wieś, Dąb Wielki, Zabijaki wkraczamy do Włocławka, na ulicach którego staczamy krótkotrwały bój ze strażą uciekającego wroga. W wyniku boju kilkadziesiąt Niemców zostało odprawionych do piekła, a kilkunastu wołało dobrowolnie dać się do niewoli. Nasz nocny odpoczynek był zakłócony koniecznością wyłapywania ukrywających się „fryców”, w czem gorliwie pomagała nam ludność miejscowa. Toteż prawie bez odpoczynku wyruszyliśmy do dalszego pościgu.

Wyciąg z referatu Stanisława
Szulczyńskiego „Historia 7. pp (1943–1945)”, CAW, III-37-66, k. 64

Pod radzieckim jarzmem

Ciężko mówić o całkowitym wyzwoleniu naszego miasta zważywszy na okoliczności, w jakich się to odbyło. Sowietom zależało na sprawnym instalowaniu na zajmowanych terenach Polski nowych władz ludowych. Szybko zainstalowano we Włocławku Komendanturę Wojskową Armii Czerwonej. Na świeżo zajętych przez armię radziecką terenach naszego miasta sowieci przejmowali lokalne instytucje kulturalne i społeczne, urzędy, fabryki a nawet mieszkania, do tego utworzono obozy pracy przymusowej. Ponadto nie obyło się bez grabieży m.in. zapasów żywności dla armii. Po utworzeniu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego zajęto się także tworzeniem innych aparatów nowej władzy, takie jak Milicja Obywatelska oraz Urząd Bezpieczeństwa. Przy Placu Kopernika 3 umieszczono siedzibę Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego.

Współczesne upamiętnienie 20 stycznia

Najbardziej oczywistym przykładem upamiętnienia tych ważnych dla historii miasta wydarzeń jest Plac Wolności. Już po wojnie na dawnych Adolf Hitler Platz umieszczono pomnik wdzięczności w hołdzie żołnierzom Armii Czerwonej, w 1994 roku zabudowany pomnikiem Żołnierza Polskiego. Innym przykładem upamiętnienia tej daty jest również oczywiście ulica 20 Stycznia w pobliżu Placu Wolności.

Pogrzeb żołnierzy radzieckich na Placu Wolności
Plac Wolności, pogrzeb żołnierzy radzieckich na Placu Wolności

Źródła:

ZAPISZ SIĘ NA NEWSLETTER
Otrzymuj wiadomości e-mail, gdy pojawiać się będą nowe artykuły!
icon
Wysyłając formularz, zgadzasz się z naszą polityką prywatności.

Udostępnij

Zobacz także