Osadnictwo, pozostałości
Historia Turystyka

Dawne osadnictwo nad Wisłą i jego ślady

Mało kto zdaje sobie sprawę z tego, ile skarbów może kryć się w naszej okolicy, a nawet tuż pod naszymi stopami! Historia naszego regionu nie tylko jest bardzo zaskakująca, ale także i bardzo odległa. Sięga bowiem bardzo odległych epok, tysiące lat wstecz. Ślady tej historii leżą wszędzie wokół nas o czym nie zdajemy sobie sprawy. W tym artykule przedstawię, jakie dowody wskazujące na dawne osadnictwo oraz inne ślady minionych epok mogą się znajdować w naszym otoczeniu!

Osady, grodziska, cmentarzyska…

We Włocławku, w miejscu gdzie obecnie znajduje się Pałac Biskupi, wcześniej znajdował się gród książęcy. Obecnie jednak jak dobrze wiemy nie ma po nim śladu w tym konkretnym miejscu, a wszelkie pozostałości po nim znajdują się w rękach Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej. W samym mieście także nie ma za wiele śladów wskazujących na dawne osadnictwo. Jednak już poza głównymi zabudowaniami miasta możemy doszukać się interesujących rzeczy. Przenieśmy się przede wszystkim na Zawiśle, na Ziemię Dobrzyńską. W pobliżu wsi Urszulewo oraz Zarzeczewo położone jest pewne niepozorne wzniesienie, które na pierwszy rzut oka niczym się nie wyróżnia. To wzniesienie jest jednak śladem bardzo odległej historii.

Grodzisko Zarzeczewo

O grodzisku w Zarzeczewie wspominałem już w jednym z poprzednich wpisów. Przede wszystkim wpierw należy wyjaśnić pojęcie „grodzisko”, gdyż określenia „gród” oraz „grodzisko” są często mylone. Grodzisko jest pozostałością po dawnym grodzie lub osadzie w postaci wzniesienia o charakterystycznym kształcie. Często grodziska są wyłączone spod rolnego użytku, a ich powierzchnia czasem gęsto porośnięta. Jak widać na załączonym zdjęciu, wzniesienie to ma charakterystycznie płaską powierznię oraz lekko wydłużone boki u góry. Kształt tego wniesienia wskazuje na dawną formę obronnego grodu, który w tym miejscu się znajdował. O obecności grodu w tym miejscu mogą świadczyć także inne naturalne ślady jak obecność małej rzeki Chełmiczki płynącej wokół tego wzniesienia. Całokształt tego terenu był zatem dobrym strategicznym miejscem pod budowę obronnego grodu. Poza samym grodziskiem w jego pobliżu udało się także zlokalizować część podgrodzia, a także ślady osad, co świadczy o występowaniu dość dużego osadniczego ośrodka w tym miejscu. Sam gród datuje się na XII wiek, jednak znalezione tutaj ślady osadnictwa wskazują na jeszcze dalsze epoki.

Dalsze badania archeologiczne i seria odkryć

W latach 60tych na obszarze Zawiśla przeprowadzono szereg badań archeologicznych pod wodzą dr. Jana Grześkowiaka z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Poza samym grodziskiem w jego obrębie odkryto duży zbiór narzędzi, kości czy też fragmentów ceramiki pochodzących z okresów kultury łużyckiej czy wczesnego średniowiecza. Zarzeczewo to jednak nie jest jedyne miejsce, gdzie dokonano takich odkryć. Kawałek dalej w pobliskiej miejscowości Krępa znaleziono bowiem kolejne grodzisko! Bliżej Włocławka jednak także odkryto coś niezwykłego, a mianowicie cmentarzysko szkieletowe w pobliżu ul. Lipnowskiej z okresu kultury łużyckiej oraz średniowiecza. Odwiedzając jednak internetową witrynę zabytek.pl oraz sprawdzając udostępnioną mapę można zauważyć, że tak naprawdę jest dość sporo punktów w obszarze Zawiśla, Rybnicy czy Modzerowa, gdzie odkryto jakieś ślady po dawnym osadnictwie. Znaleziska z wykopalisk obecnie stanowią część zasobów m.in. Muzeum Ziemii Kujawskiej i Dobrzyńskiej.

Nadwiślańskie osadnictwo i jego historia

Wiele osób może sobie zadawać pytanie „skąd się wzięło aż tyle śladów osadniczych w okolicy Włocławka?”. Przede wszystkim całe Kujawy są regionem, gdzie odkrywano najstarsze ślady osadnictwa już od czasów neolitu. Epoka neolitu, inaczej zwana młodą epoką kamienia, trwała od 5200 do 1900 p.n.e. Jednymi ze śladów epoki neolitu w naszym regionie są fragmenty naczyń z okresu kultury neolitycznej amfor kulistych datowanej na lata 3100–2600 p.n.e. Inną dość ważną kulturą występującą w naszym regionie była kultura łużycka, występująca w latach 1300 r. p.n.e. – 400 r. p.n.e. Charakteryzowała się rozwiniętym rolnictwem, hodowlą, rzemiosłem, handlem z innymi kulturami tego okresu czy też tworzeniem cmentarzy. Nasze tereny włączono do państwa Polan dopiero w X wieku n. e. Przez te wszystkie tysiąclecia osadnictwo w tym regionie było bardzo aktywne i na przestrzeni lat przez region migrowało wiele różnych kultur zakładając tutaj swoje osady i pozostawiając po sobie liczne ślady.

Przypadki chodzą po ludziach

Bardzo długa historia osadnictwa na tych terenach jest bardzo fascynująca. Równie interesujące jest jednak to, jak dokonano tych wszystkich odkryć w związku z naszą historią. Otóż jak to często bywa w takich sytuacjach główną rolę odegrał przypadek. Przez wiele lat (w tym w latach PRLu) tereny na Zawiślu były głównie wykorzystywane pod uprawę. Często w trakcie prac związanych z uprawą ziemi natrafiano na kryjące się w niej opisywane wcześniej skarby sprzed tysięcy lat! Oczywiście prace rolnicze miały także swój negatywny wpływ, jak niszczenie śladów osadniczych. Archeologiwie czy przypadkowi znalazcy wykopali już wiele reliktów przeszłości w całym regionie.

Czy jednak to oznacza że już nie możemy znaleźć więcej skarbów w naszym regionie? Oczywiście że nie i zapewne jeszcze sporo skarbów kryje się pod naszymi stopami. Przede wszystkim nie tylko prace rolnicze sprzyjają odrywaniu tego typu znalezisk. Dużą rolę odgrywa również natura. Teren na Zawiślu posiada dużo glinianych wzniesień czy skarp, gdzie często zakładano osady. Wisła czy inne lokalne rzeczki podmywając ten teren odsłaniają często niepozorne pozostałości po naszych przodkach, takie jak chociażby kawałki łupanego krzemienia. Innym naturalnym czynnikiem są także osuwiska terenu. Zatem z czasem mogą odsłaniać się kolejne skarby pozostawione przez naszych przodków. Dowodem na to jest działalność grupy „Brzescy Poszukiwacze Historii”, o której także wspominałem w jednym ze wcześniejszych wpisów. Jak zatem widać, nigdy nie jest za późno na odkrywanie tajemnic regionu i jeszcze wiele cennych reliktów przeszłości pozostało do odkrycia!

Źródła:

ZAPISZ SIĘ NA NEWSLETTER
Otrzymuj wiadomości e-mail, gdy pojawiać się będą nowe artykuły!
icon
Wysyłając formularz, zgadzasz się z naszą polityką prywatności.

Udostępnij

Zobacz także